Boekbespreking: De Koningin
Is het nu de koningin of de dame? We krijgen er geen duidelijk antwoord op in het vijfde boek in de serie van Hans Böhm en Yochanan Afek: Wij presenteren De Koningin. De titel lijkt aan duidelijkheid niets te wensen over te laten, maar ik spreek Hans Böhm af en toe wel eens in schaakverband en dan heeft hij het altijd over de dame! En in de oplossing bij de allereerste opgave van het boek wordt gesproken van een “dame-offer” en niet van een “koninginne-offer”! U begrijpt het, ik ben een damezegger…
De koningin heeft een rijke historie in ons edele schaakspel. Begonnen als het allerzwakste stuk vele eeuwen geleden is ze uitgegroeid tot het sterkste stuk van het schaakspel. En, geloof het of niet, in de tussentijd heeft ze ook nog een geslachtsverandering ondergaan!
Het is allemaal te lezen in het fraaie historische overzicht dat zoals gewoonlijk in deze serie het begin van het boek beslaat. De koningin heeft vele regelwijzigingen moeten ondergaan. Een opvallende vond ik de regel (op instigatie van onze christelijke voorvaderen) dat een pion niet tot koningin mocht promoveren als de koningin nog op het bord stond. Dat zou namelijk betekenen dat de koning aan veelwijverij deed, en dat mocht niet!
De hoofdmoot van het boek bestaat zoals gewoonlijk weer uit zestig hoofdstukken met allerlei verschillende thema’s. Per hoofdstuk zijn er vier stellingen opgenomen, die oplopen in moeilijkheidsgraad.
De onderwerpen verschillen enorm. Velen zijn voor de praktische schaker zeer waardevol, want best leerzaam. En ook heel veel stellingen zijn ontsproten aan de fantasie van veelal briljante probleemcomponisten. Neem nu Leopold Mitrofanov. Die bedacht een aantal studies met “reperterende offers”. Dit is de mooiste daarvan…
We zien al twee dames. We gaan er nog vijf zien. De oplossing is:
1.De5 (en niet 1.e7 Dd7!) 1…,Da5+! 2.Kxa5 Kb7 3.Db2+ Ka7, nu niet 4.Dxe2? Pd2 maar 4.Db8+ Kxb8 5.Ka6 e1D 6.g7 Da5+! 7.Kxa5 Kb7 8.g8D e2 9.Da8+! Kxa8 10. Ka6 e1D 11.e7 Da5+! 12.Kxa5 Kb7 13.e8D Pd2 14.Da8! Kxa8 15.Ka6! Pxc4 16.f6 Pe5 17.f7 Pd7 18.f8D Pxf8 19.a5! en wat zwart ook doet, hij zet wit pat.
Het commentaar bij de zetten heb ik overgenomen van het boek. Volgens de vaste formule van deze boekenserie beslaat ieder hoofdstuk twee pagina’s. Links de opgaven, rechts de oplossingen. Dat heeft een nadeel en dat komt bij deze opgave aan het licht. Er zijn meer zetten die commentaar behoeven dan alleen de eerste en de vierde. Dat is echter met de gegeven ruimte niet mogelijk en dat kan sommige schakers nog een aardige speurtocht opleveren. Zo heb ik even zitten puzzelen of 6.e7 in plaats van 6.g7 wellicht een nevenoplossing is! Verder is een toelichting dat de dameoffers van zwart bedoeld zijn om het mat op te heffen dat wit steeds met zijn dameoffers in de stelling brengt ook niet geheel overbodig.
Laat deze lichte vorm van muggenzifterij u overigens niet afleiden van de hoofdzaak: dit is een fantastische studie, een genot om na te spelen!
Zoals gezegd, ook de praktische schaker heeft er wat aan, want er staan zat leerzame dingen in. Thematische eindspelen met de koningin in de hoofdrol, maar ook een aantal dameoffers rechtstreeks uit de opening. In het hoofdstuk “Op koningsjacht” uiteraard de overbekende Averbach – Kotov uit Zurich 1953, maar deze kende ik nog niet…
Troynov – Popov, Rusland 1962
1.Pxd5 exd5 2.Dxf7+ Kxf7 3.Lxd5+ Kg6 4.f5+ Kh5 5.Lf3+ Kh4 6.g3+ Kh3 7.Lg2+ Kg4 8.Tf4+ en zwart gaf op. Een noot van mijn kant: 3… Kf8 is ook niks na 4.Pe6+ Kg8 5.Pxd8 Kh8 6.Pxc6 bxc6 7.Lxc6 Tb8 8.e6. In dit geval vind ik het volledig terecht dat deze variant achterwege is gelaten. Zo’n mooie winst moet je niet met dit soort zakelijkheid ontsieren.
Een boek vol historie en prachtige opgaven. Een fraaie aanvulling op de reeds bestaande serie.
