Epiloog – Kandidatentoernooi Berlijn 2018 door IGM John van der Wiel

Candidate Caruana! 

Een wielerreporter zou zeggen: ‘hij heeft de overwinning niet gestolen.’ 9 uit 14 (zoals Timman al voorspelde, maar waar 81/2 gangbaarder is) is in dit veld een vette score. Doorspelen in de slotronde (in superieure stelling, dat natuurlijk wel), terwijl iedereen al klaar is en remise volstaat om de toernooiwinst op te eisen, maakt indruk en is cool. Later in deze Epiloog meer over de Italo-Amerikaanse winnaar, die nu definitief kan worden toegevoegd aan rijtjes met beroemdheden als Giuseppe DiMaggio en Alessandro Capone.

Richard en de rapportcijfers 

Ik zal nu eerst het toernooi per speler evalueren, van onder naar boven, met naam, land, leeftijd, rating op 1 maart, score, winst-remise-verlies.

Aronian, Armenië, 35, 2794, 41/2, 1-7-6: ja, niet goed, stilte. Ik hoopte dat de ‘kandidaten-vloek’ eindelijk weg zou zijn, maar deze bleek juist sterker dan ooit. Aronian begon het toernooi aarzelend, dat kan nog strategie zijn, maar al spoedig bleek de vorm volledig zoek. Een schim van zichzelf, zelfs tactisch (zijn sterke punt) falend en steeds onzekerder opererend, zelfs niet meer in staat tot damage limitation. De keuze om geen Tata te spelen is duidelijk verkeerd uitgepakt. Levon is nu 35, ik denk dat hij nooit Uitdager zal worden.

So, VS, 24, 2799, 6, 1-10-3: ruim een jaar geleden was Wesley dè man, de Kandidaat bij uitstek. Maar opeens begon hij erg vlakjes en kleurloos te spelen. Zo ook in Berlijn. Het oogde meteen al krachteloos en ongeïnspireerd en na enkele nullen was het zeker: So niet in goeden doen. In de laatste week probeerde hij er niet eens meer een gevecht van te maken, misschien voor zijn rating maar goed ook. Er zit duidelijk iets niet goed bij Wesley, m.i. niet happy met zijn bestaan. Maar waarom dan? Heimwee naar de Filippijnen, liefdesverdriet? Geen idee. Psychologen gevraagd!

Grischuk, Rusland, 34, 2767, 61/2, 2-9-3: Alexander wordt nog steeds een beetje onderschat, wanneer het om topevenementen gaat. Misschien omdat hij niet helemaal committed aan het schaken lijkt en geen duidelijke eigen stijl heeft? Toch doet Grischuk het vrijwel nooit slecht, mede omdat hij een alerte straatvechter is. In Berlijn leek er zelfs een plusscore te komen, maar de eeuwige tijdnood wierp roet in het eten. Niet dat het direct veel partijen kostte (tegen Mamedyarov wel, tegen Ding miraculeuzerwijze niet), maar in de slotfase van het toernooi leek de Rus er behoorlijk doorheen te zitten. Dat kunnen al die tijdnoodfases ook met je doen. Weet Grischuk ooit beter om te gaan met het speeltempo, dan kan hij nog mooie(re) prestaties neerzetten.

Kramnik, Rusland, 42, 2800, 61/2, 3-7-4: een vliegende start deed veel moois hopen voor de nestor van het veld. En wie weet, als hij zijn kansen in een raar eindspel tegen Caruana had benut en daarmee in week 1 op +3 was gekomen…? Maar het ging mis en later in de eerste turnus werd Vladimir ook nog achteloos door Mamedyarov in een eindspel weggetikt. Die klappen kwam de Rus niet te boven, bepaald niet, al bleef hij interessant, onderhoudend (en vaak incorrect) spelen. Eén van de echte smaakmakers van het toernooi. Ik vrees echter, dat Kramnik de WK-cyclus nu voor gezien zal houden.

Ding Liren, China, 25, 2769, 71/2, 1-13-0: weer een jonge remisekoning. Vroeger speelde Ding enorm scherp, nu is hij juist tactisch ietwat kwetsbaar (zoals tegen Kramnik). Kan gebeuren, wanneer je te all-round wilt worden. De Chinees acteerde soms niet dapper genoeg, maar zal wellicht een volgende keer wat meer durven. Met zijn score mag Ding zeker tevreden zijn.

Karjakin, Rusland, 28, 2763, 8, 4-8-2: na vier ronden, waarvan 3 witpartijen: 1 punt! Als je dan nog 7 uit 10 toevoegt en nog in de buurt van toernooiwinst komt, is dat heel bijzonder. Behalve voor Karjakin! Die is in de beslissende fase altijd op zijn best. Ik ben wel blij dat hij niet weer uitdager geworden is, het kwam hem ook niet helemaal toe. Karjakin speelde vaak een beetje flets, maar zijn winst op Caruana mag gezien worden.

Mamedyarov, Azerbeidjan, 32, 2809, 8, 3-10-1: niet voor niets is Shakhriar tegenwoordig de nr. 2 van de wereld op rating. Hij leeft gedisciplineerder en dat werkt blijkbaar. Vroeger viel hij in topevenementen nog wel eens een beetje door de mand, maar nu was hij heel gedegen bezig. Te solide voor zijn doen? Ach, Mamedyarov was steeds ‘in contention’, winst op Karjakin en Kramnik maakte indruk en als er niemand uit zijn slof wenste te schieten, had het genoeg kunnen zijn. Alleen de nul tegen Ding bedierf zijn queeste ietwat.

Caruana, VS, 25, 2784, 9, 5-8-1: in de vorige cyclus was Fabiano ook al dichtbij en ook ditmaal dreigde de ontmoeting met Karjakin hem fataal te worden. Tel daarbij de gevaarlijke momenten tegen Kramnik en we weten dat het ondanks 9 uit 14 geen gemakkelijke strijd is geweest. Als je na je eerste nul weet terug te komen met 2 uit 2, verraadt dat klasse en sterkere zenuwen. Caruana heeft geduldig en verstandig gespeeld en had tegen Ding nog een half punt meer kunnen halen.

November 2018 

Met deze terechte winnaar kunnen we al even terug- en vooruitblikken. Sommige mensen vroegen me: “Heeft Caruana nu in Wijk aan Zee verstoppertje gespeeld?” Die hebben het echt niet begrepen, daar gebruik je het Tata toernooi niet voor. Als je dan vervolgens het Kandidatentoernooi royaal niet wint, ben je in 2 ‘big events’ een figurant geweest. Caruana is echter, ondanks zijn stijl en natuur, wisselvallig en ik had hem ditmaal ook niet getipt.

Ik denk dat Carlsen niet staat te juichen. Caruana is geen gemakkelijke tegenstander: een beetje een counterpuncher, geeft weinig kansen weg en is goed in het ‘kleine werk’ zoals vroeger Karpov en in feite Carlsen zelf ook. Als er in de WK-match een tijdlang louter remises vallen, kan Magnus gefrustreerd raken en zijn geduld verliezen. De manier waarop Caruana werd weggeschoven door Karjakin, in ‘Carlsen-style’, geeft wel te denken!

Maar ik verwacht een zeer spannende WK-match in Londen. Ben weliswaar geen Caruana-fan, het is ook best een saaie vogel, maar respecteer zijn spel wel. Niet gevaarlijk genoeg voor Magnus: komt 7 uit 7 in St. Louis u nog bekend voor?

Slotimpressie 

Om te besluiten met een laatste indruk van dit Kandidatentoernooi: het was raar en leuk. Ik hoorde veel pessimistische prognoses, maar 20 beslissingen en 36 remises is in deze aan elkaar gewaagde groep zeker niet slecht. De enige twee met een remisepercentage van slechts 50, waren de oudste deelnemers! Entertaining, dat wel, maar geslachtofferd door de Nieuwe Zakelijkheid. Jammer, Aronian en Kramnik, maar 35 en 42 jaar, dat kan blijkbaar niet meer (?!)

Tot slot een fragment dat het hele toernooi omvat, namelijk tussen nr. 1 en 8, en ook het hele spectrum tussen goede en rampzalige vorm.

Caruana,F 2784 – Aronian,L 27 (26.03.2018)

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 0-0 8.d3 d6

9.Ld2

Bepaald niet verontrustend voor zwart, maar gewoon een slappe anti-Marshall waarmee wit …Pa5 verhindert en 10. a4 of 10. Pc3 beoogt te spelen.

9. ..Lg4

Een van vele redelijke antwoorden. Er dreigt nu 10…Pd4

10.c3 d5

Maar dit vind ik minder goed passen. Wit heeft hier weinig last van en door het verzwakken van e5 kan het inactieve paard op c6 zich zelden bewegen. Ben niet zo’n Pa5-fan, maar hier lijkt me 10…Pa5 11. Lc2 c5 wel logisch(er).

11.h3 Lh5 12.De2 Tb8 13.Lg5

Door druk op d5 wordt zwart tot een verklaring gedwongen.

13. ..dxe4 14.dxe4 h6?

Een teken van slechte vorm. Aronians loper staat binnenkort op g6 weinig tot niets te doen. Om dat stuk meer toekomst te geven, zou je eigenlijk naar f7-f6 moeten streven. In combinatie met h7-h6 creëert dat echter gaten. Daarom vind ik 14…Pd7 (die zwartveldige loper ruilt zwart met liefde) of eerst 14…Kh8 veel beter.

15.Lc1!

Ik moest meteen denken aan, was het Gipslis, die zei dat in het klassiek Spaans de loper op c1 ‘al ontwikkeld’ is. Aldus weer een stuk gemobiliseerd en een teken van goede vorm, dat je met wit zo durft te opereren.

15. .. Lg6 16.Pbd2 Ph5 17.Pf1 Lc5

Al deze laatste 3 zetten van zwart bevallen me niet, zie ook de slotopmerkingen. Zwart gaat toch zelden zijn paard naar f4 spelen, zoals hier 17…Pf4 18. Lxf4 ef4 19. Tad1 of 19. Ld5, in wits voordeel.

18.g3!

Staat niet bij de favorieten van Stockfish. Die vindt 18. Ld5 Pe7 19. Td1 het beste, maar zo spelen mensen niet. De tekstzet is echt goed en gebaseerd op diep stellingsbegrip.

18. ..Kh7 19.Kg2 De7 20.Lc2

Caruana heeft uitstekend gemanoeuvreerd en staat nu klaar voor b2-b4 plus a2-a4, hetgeen zwart al enige problemen op de damevleugel bezorgt. Merk op: Lc5, Ph5 en Lg6 zijn pseudo-actieve en houterige stukken, die door wits spel geen enkel doel hebben. Wit heeft hier dan ook (vanuit het niets?) al duidelijk voordeel en zou uiteindelijk dus ook winnen.

20. .. Tfd8 21.b4 Lb6 22.a4 Pf6 23.Ph4 De6 24.Ld3 Lh5 25.g4 Lxg4 26.hxg4 Pxg4 27.Pf5 Pxf2 28.Lc2 g6 29.P1e3 gxf5 30.exf5 Df6 31.Dxf2 e4 32.Th1 Td6 33.Lxe4 Tg8+ 34.Kf1 Pe5 35.Df4 c6 36.axb5 Tg5 37.bxa6 Dd8 38.f6+ Pg6 39.Txh6+ 1-0

John van der Wiel