Tata-epiloog 1-2-‘21 door John van der Wiel: Alweer de morele winnaar!

Het 83^e toernooi was al heel bijzonder, het hoefde echt niet zo te eindigen. Zoals de grote Gennadi S. zou zeggen: ‘Je hoeft een *CENSUUR* niet grappiger te maken, die is van zichzelf al grappig genoeg!’ (oud-Russisch gezegde)

Abominaties

Dat sommige toernooien via Rapid- en zelfs Blitzpartijen beslist moeten worden (helaas zelfs NK’s), vind ik helemaal niets. Wat heeft dat nu met klassiek schaak te maken?

In 2018 eindigden Giri en Carlsen op de gedeelde 1^e plaats. In de tie-break was Anish natuurlijk kansloos. Maar de toernooiwinst behoorde alleen hem toe! Giri had geweldig gespeeld, had meer kunnen scoren, terwijl Carlsen meerdere malen gezwijnd had. De wereldkampioen beaamde dat na afloop onmiddellijk. Maar wat koopt Giri ervoor?

In 2021 herhaalde de geschiedenis zich, althans waar het Anish betrof. Hij zal nog wel eens terugdenken aan ronde 12.

Giri – Firouzja na 55…Kd5?!

Wanneer de spanningen en vermoeidheid toenemen en je weet dat je aan het winnen bent, is het zaak om pragmatisch te zijn. Niet verkrampen maar ook niet de scherpste winst zoeken. Tegen al die randpionnen is een paard toch niet bestand. Het gespeelde 56. a6?! kan wel, maar maakt alles moeilijker en kwetsbaarder. Gegroepeerd oprukken en geen materiaal verzwakken, is het devies. Dat lukt met 56. h4! Een tweede front openen kan haast niet verkeerd zijn. Als voorbeeldvariant: 56…Pc5+ 57. Ka3 Pd3 58. Tg4 Th8 59. g3 (niets wordt verzwakt!) Pf2 60. Tg5+ Kc4 61. Ka4 Tb8 62. b5 Pd1 63. Tg4+! Kc5 64. b6 Pc3+ 65. Kb3 Pd5 66. Tg5  Wit marcheert vrolijk voorwaarts en zwart ziet nog steeds geen reddingsboei. Voor het overige verwijs ik naar het rondeverslag.

Bij winst was de toernooizege vrijwel binnen geweest. Nu echter werd het een zware laatste dag voor Giri: een lange partij tegen Anton Guijarro waarin Anish bijna de hele dag onprettig stond. Dat terwijl Van Foreest gehakt maakte van Grandelius, eerder klaar was en nog veel eerder zeker wist dat hij ging winnen.

Via bepaalde ‘social media’ hoorde ik dat, toen alleen Firouzja – Wojtaszek nog bezig was, de arbiter beide heren kwam verzoeken om te verhuizen, omdat men het centrale bord wilde gebruiken voor de tie-break Giri – Van Foreest! Firouzja kon nog gedeeld eerste worden, maar de regel was: niet meer dan 2 spelers in de tie-break, te bepalen door onderling resultaat of Sonnenborn-Berger. En dan zouden het beide Nederlanders worden.

Maar dat is toch de wereld op zijn kop? Je stoort spelers niet in een cruciale partij en partijfase. En de enige ‘echte’ partij ondergeschikt maken aan het snelschaakcircus? En ja hoor, kort daarna verknoeide Alireza zijn goede winstkansen en daarmee een hoop prestige en prijzengeld. Als dit inderdaad gebeurd is, is het een blamage voor organisatie en arbitrage. En het riekt naar bevoordeling van de Nederlanders…

In de Blitzpartijen was Giri steeds dicht bij de winst, in de afsluitende Armageddon eerst niet, maar op het einde stond hij op winst en ging door zijn vlag! U begrijpt dat ik geen behoefte voel om met fragmenten te komen. Jorden was ietwat beduusd onder zijn tot nu toe grootste succes en gaf, net als Carlsen, toe dat Giri het beste spel had laten zien. Keurig.

De rapporten 

Neen, geen Richard, maar we gaan nu het toernooi bespreken per deelnemer. Naam, geboortejaar, land, rating, score, Elo-consequentie.

Donchenko, 1998, GER, 2668, 3.5, – 19.4: Als laatste invaller toegevoegd en dat leidde tot een beroerde start. Dat maakt zo’n toernooi extra lastig en de Duitser zal zeker veel beter kunnen, maar dat kwam er in Wijk aan Zee totaal niet uit. Houterig, onhandig spel, soms wat angstig, maar 1 partij had Alexander voor het oprapen: die tegen MVL. Ook dat ging mis, drama compleet.

Vachier-Lagrave, 1990, FRA, 2784, 5, – 26.3: Een nieuw toernooi is een nieuw leven, maar het is toch even afwachten of de Fransman in deel 2 van het Kandidatentoernooi geen kwalijke gevolgen ondervindt van dit optreden. MVL leek slecht voorbereid te zijn of geen geheimen te willen prijsgeven, zie vooral zijn Poisoned Pawns tegen Grandelius en Caruana (nogal vernederend). In de laatste week leek hij soms niet meer het Maxime uit zichzelf te willen halen. Dure grap voor de rating. Zijn score was niet eens geflatteerd laag.

Wojtaszek, 1987, POL, 2705, 5, – 11.4: Een echte all-round professional. Hij zit goed in zijn openingen, maar toch ontbreekt er iets. Spelvreugde, de wil om te winnen? Misschien omdat hij ‘al’ 33 is? Wojtaszek begon solide met veel remises, maar zo zwaarmoedig spelend volgt er toch vaak een dipje. Mede omdat sommige toppers er aardig in slaagden de Pool op onbekend terrein te lokken. Volgende keer een winstpartij?

Anton Guijarro, 1995, ESP, 2679, 5, – 6.4: Om te promoveren uit de Challengers (B-groep) moet je aardig wat partijen winnen. Maar in 2021 niets van dat alles. De Spanjaard heeft een wat aparte stijl, maar bouwt zijn partijen doorgaans zeer goed op. Om dan soms bevangen te worden door angst of besluiteloosheid, zo lijkt het. Dat heeft hem zeker wat kansen gekost. Als David de schroom afwerpt en zijn castagnetten laat klapperen, moet er meer mogelijk zijn.

Duda, 1998, POL, 2743, 5.5, – 13.5: Deze Pool is heel wat jonger, heeft een mooie rating, won vorig jaar al eens van Carlsen en is top-20 van de wereld (nu niet meer). Dan moet je in dit veld wat scalpen zoeken, maar net als Wojtaszek leek Jan-Krzystof vooral gekomen te zijn om niet te verliezen! Dat lukte vrij goed met o.a. de Russische verdediging en initiatiefloos spel: +0 =11 -2. Sharpen up, Dude!

Grandelius, 1993, SWE, 2663, 6, + 6.7: Tot dusver dacht ik dat deze Zweed een vrij onopvallende speler was, maar in dit toernooi bleek hij een van de smaakmakers! Hij pakte in de beginfase zelfs even de koppositie. Nils heeft een zeer goed positiegevoel en met wat meer durf was er ook meer mogelijk geweest (zoals tegen Esipenko). Daarom is 6 punten een matige weerspiegeling van een mooi toernooi voor hem.

Tari, 1999, NOR, 2625, 6, + 13.7: Deze man moet elk jaar uitgenodigd worden. Waarom? Welnu, hij verloor alleen van Giri en Van Foreest. De Noor van Iraanse ouders scoorde 10 remises, maar durfde meestal wel degelijk te strijden. Dat liep soms fortuinlijk af, maar Aryan verdiende ook zeker een winstpartij. Die kwam er, tegen Esipenko. Een verpletterende. Voor de duidelijk laagste ratinghouder een prima optreden.

Harikrishna, 1986, IND, 2732, 6.5, – 1.6: Veel deelnemers zaten ver van hun verwachte score af, de oudste (34 lentes) niet. De Indiër is van nature een scherpe speler, maar opereert inmiddels wat meer all-round. En wat gebeurt er dan? 9 remises, winst op enkele mensen die vrij voorzichtig proberen te spelen en verlies tegen de allerscherpsten, Firouzja en Van Foreest. Een redelijk toernooi, maar nu weer oefenen in een houthakkerstrainingskamp?

Carlsen, 1990, NOR, 2862, 7.5, – 15.3: Schijnbaar had de wereldkampioen aan het begin van het toernooi al verklaard, dat hij niet zo gemotiveerd was. Vreemd, voor een top event, vorig jaar gedomineerd door rivaal Caruana. Magnus is toch niet zakenman aan het worden (ipv artiest) met overname van New in Chess? En later TV-personality en nog later president? Vooruit, van de FIDE, dat mag. In ronde 1 zat MC te gokken tegen Firouzja, kreeg en greep zijn kans. Dat beloofde wat, maar nee, Carlsen had ‘het’ niet. Esipenko strafte lichtzinnigheden heel hard af en toernooiwinst was nooit in zicht. Ratingverlies wel.

Caruana, 1992, USA, 2823, 8, – 3.4: De titelverdediger kwam wat moeilijk op gang, maar toernooiwinst was toch niet uitgesloten. Er waren wat stellingen waarvan je zou zeggen: ‘Fabiano wint die toch nog.’ Dat gebeurde ditmaal echter niet. Ongeslagen maar licht teleurgesteld mag hij huiswaarts om zich voor te bereiden op het wonder dat hij in het Kandidatentoernooi alsnog moet creëren.

Firouzja, 2003, (FRA? IRN? De toernooisite zegt FIDE), 2749, 8, + 10.2: Het 17-jarige supertalent kwam dicht bij (gedeelde) toernooiwinst. Goede stelling tegen Carlsen, gemiste winst tegen Tari en ook bijna een punt tegen Wojtaszek. Er had echter van Giri verloren moeten worden. Sowieso moeilijk inschatbaar, omdat de beoordeling in Alirezas partijen zo vaak heen en weer zwiept. En dat gebeurt omdat het hem vaak lukt om stellingen vreemd en enorm ingewikkeld te maken. Een trademark van de allergrootsten. De objectieve juistheid van zijn beslissingen moet nog wat omhoog, maar ja, wat wil je, 17 jaar!

Esipenko, 2002, RUS, 2677, 8, + 24.1: De jonge Rus begon vrij onopvallend, kwam heel goed weg tegen Grandelius, maar opeens begonnen de punten binnen te stromen. Carlsen vroeg er ook wel om. Andrey toont alle karaktertrekken van Karjakin: koelbloedigheid, taaiheid, Ausdauer. En helaas ook dat zijn spel en opbouw vaak niet om aan te zien zijn. Maar never argue…  Een geweldig toernooi voor deze jongeman. Nieuwe rating: 2701

Giri, 1994, NED, 2764, 8.5, + 12.4: Ongeslagen, zelden in gevaar geweest, een hogere score was zeker mogelijk en alweer de morele winnaar! Maar weer zo’n zieke tie-break. Vervelend voor Anish dat de archieven vroeger ‘gewoon’ gedeelde toernooiwinnaars vermeldden en tegenwoordig alleen die van de tie-break. Maar hopelijk blijft er in huize Giri toch vooral trots en tevredenheid over.

Van Foreest, 1999, NED, 2671, 8.5, + 30.2: Jorden was als jong baasje een taaie verdediger en goed in eindspelen. Wat een metamorfose heeft hij ondergaan! Het is onwaarschijnlijk wat hij allemaal durft te offeren. Toch heeft hij de gebeurtenissen tegenwoordig beter in de greep, want het is heel moeilijk om met zo’n stijl ongeslagen te blijven. Goed, het zat soms een beetje mee en Giri had meer claim op de eerste plaats, maar het is geweldig dat Jorden als 21-jarige in de voetsporen treedt van Jan Timman, die het toernooi in 1985 won. Zijn nieuwe rating: 2701!

Twee Nederlandse winnaars, wat een weelde! Wat een boost voor onze schaakgemeenschap, perfect getimed na het succes van de serie Queen’s Gambit. Tata nr. 83 kwam stroef van de grond, meerdere afzeggingen, veel remises, maar uiteindelijk werd het eén van de bijzonderste edities ooit!

Volgend jaar toch weer op de ouderwetse manier, hoop ik vurig. Maar die NL-boost mag blijven.

Foto’s: © Jurriaan Hoefsmit – Tata Steel Chess Tournament 2021